Özünüməşğulluq

Özünüməşğulluq nədir?

Özünüməşğulluq, “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 1.1.15 maddəsində qeyd olunduğu kimi, şəxsin müstəqil surətdə və yaxud dövlətin dəstəyi ilə özünü işlə təmin etməsidir.

Aztəminatlı ailələrin sosial rifahını yüksəltmək məqsədilə sosial siyasət sahəsində Özünüməşğulluq tədbirlərinə xüsusi yer ayrılır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 aprel 2016-cı il tarixli 1941 nömrəli “Əhalinin özünüməşğulluğunun təmin olunması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncamına əsasən Özünüməşğulluq proqramı həyata keçirilir. Bu proqram çərçivəsində aztəminatlı ailələrə fərdi təsərrüfatlarının təməlini qoymaq və ya inkişaf etdirmək üçün dövlət vəsaiti hesabına ailəyə birbaşa natura şəklində mal, material və digər əmlakın verilməsi ilə (nağd vəsait olmamaq şərti ilə) dəstək göstərilir. Ailə təqdim etdiyi biznes plana uyğun olaraq kənd təsərrüfatı, istehsal və ya xidmət üzrə əmlaklar ilə təmin edilir.  Bu Özünüməşğulluq proqramını digər ölkələrdəki təcrübədən fərqləndirən cəhətdir. Özünüməşğulluq proqramı həmçinin alternativ sosial müdafiə tədbirləri ilə müqayisədə əhəmiyyətli üstünlükləri ilə fərqlənir. Beləki, proqram eyni vaxta bir neçə makro məqsədlər istiqamətində parallel nəticələrin əldə edilməsinə imkan yaradır. Ümumilikdə isə

 

Özünüməşğulluq proqramının üstün tərəflərini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:


- Ailə büdcəsinin dayanıqlı gəlir mənbələri hesabına formalaşması;
- Mikro və kiçik sahibkarlığın inkişafı;
- Yeni iş yerlərinin yaradılması və işsizlik səviyyəsinin azaldılması;
- İctimai vəsaitlərin (dövlət vəsaitləri) xərclənməsində səmərəliliyin artırılması;
- Yoxsulluq səviyyəsinin azaldılması;
- İqtisadiyyatda inkluzivliyin gücləndirilməsi.

 

Özünüməşğulluq hansı mərhələlərdən ibarətdir? 

Özünüməşğulluğun təşkili aşağıdakı mərhələlərdə həyata keçirilir:

1. Özünüməşğulluğun təşkili ilə bağlı məsləhətlərin və məlumatların verilməsi;

2. Özünüməşğulluq istiqamətinin seçilməsinə və təşkilinə köməklik göstərilməsi;

3. Özünüməşğulluğun təşkili üçün biznes-planın hazırlanmasına köməklik göstərilməsi o cümlədən təlimlərin keçirilməsi və onların nəticələrinin qiymətləndirilməsi;

4. Seçilmiş özünüməşğulluq istiqamətinin təşkili üçün işsiz şəxslərə natura şəklində material, avadanlıq və digər əmlakın 1 (bir) il müddətinə müqavilə əsasında verilməsi;

5. Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxsin fəaliyyətinin 1 (bir) il müddətində dövri monitorinqi.

 

Özünüməşğulluq proqramına qoşulmaq üçün hara və ya necə müraciət edilməlidir?

Proqrama qoşulmaq üçün Dövlət Məşğulluq Agentliyinin yerli qurumlarına və ya Dost Mərkəzlərinə yaxınlaşmaqla işsiz və işaxtaran vətəndaşlar növbəyə yazıla bilərlər.

 

Hansı şəxslər özünüməşğulluğa cəlb edilir?

İşsiz, habelə, “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 4.1.3-cü maddəsində nəzərdə tutulan mülkiyyətində kənd təsərrüfatına yararlı torpaq payı olub, digər məşğulluğu olmayan işaxtaran şəxslər.

 

Proqramın icrası zamanı hansı kateqoriyadan olan işsiz şəxslərə üstünlük verilir?

  • Ünvanlı dövlət sosial yardım alanlara,
  • Əlilliyi olan şəxslərə, 
  • Şəhid ailəsinin üzvlərinə,
  • Bir ildən artıq işsiz kimi qeydiyyatda olanlara,
  • Pensiya yaşına iki ildən az qalmış şəxslərə,
  • Cəzaçəkmə yerlərindən azad edilmiş şəxslərə. 

 

Hansı hallarda şəxslər özünüməşğulluqdan kənarlaşdırılır? 

Özünüməşğulluq istiqamətinin təşkili üçün əmlak verilənədək özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxsin məşğul şəxs olduğu aşkar edildikdə ona əmlakın verilməsinin və özünüməşğulluğuna kömək göstərilməsinin dayandırılması haqqında qərar qəbul edilir.

 

Özünüməşğulluğa kimlər cəlb oluna bilməz? 

Mülkiyyətində kənd təsərrüfatına yararlı torpaq payı olub, digər məşğulluğu olmayan işaxtaran şəxslər istisna olmaqla bütün məşğul şəxslər.

 

Özünüməşğulluğa cəlb oluna bilməyən məşğul şəxslər dedikdə kimlər nəzərdə tutulur?

1. muzdla işləyənlər - Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə uyğun olaraq işəgötürənlə əmək müqaviləsi (kontrakt) bağlayaraq, müvafiq iş yerlərində əmək fəaliyyətini əməkhaqqı müqabilində yerinə yetirən şəxslər;

2. mülki-hüquqi xarakterli müqavilələrlə işləyənlər - Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq qarşı tərəflə müqavilə bağlayıb əmək münasibətləri yaratmadan müəyyən haqq müqabilində işləri (xidmətləri) yerinə yetirən şəxslər;

3. sahibkarlar, ailə kəndli təsərrüfatının üzvləri;

4. haqqı ödənilən vəzifəyə seçilənlər, təyin və ya təsdiq edilənlər;

5. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində xidmət edənlər;

6. ödənişli fəaliyyətlə məşğul olan ali və orta ixtisas təhsil müəssisələrində əyani təhsil alanlar;

7. Azərbaycan Respublikasının ərazisində qanuni əsaslarla haqqı ödənilən əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər;

8. Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda qanuni əsaslarla əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları.

 

İşsizlikdən sığorta ödənişi alan şəxslər özünüməşğulluğa cəlb edilə bilərmi?

İşsizlikdən sığorta ödənişi alan şəxslər sığorta ödənişi aldığı müddətdə özünüməşğulluğa cəlb edilə bilməzlər.

 

Peşə təhsili alan şəxslər özünüməşğulluğa cəlb edilə bilərmi?

Peşə təhsili alan şəxslər peşə təhsili aldığı müddətdə özünüməşğulluğa cəlb edilə bilməz.

 

Özünüməşğulluq təlimləri hansı formada həyata keçirilir?

Özünüməşğulluq təlimləri fiziki və ya online şəkildə həyata keçirilir.

 

Təlimlərin qiymətləndirilməsi zamanı uğursuz nəticə əldə etmiş şəxslər yenidən özünüməşğulluq proqramına müraciət edə bilərlərmi?

Qiymətləndirmə zamanı özünüməşğulluğun təşkili üçün uyğun hesab edilməyən şəxslər biznes təlimlərində yenidən iştirak etmək hüququna sahibdir.

 

Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxslərə hansı formada yardım göstərilir?

Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxslərə natura şəklində material,avadanlıq və digər əmlaklar 1 il müddətinə müqavilə əsasında verilir.

 

“Özünüməşğulluq” proqramı çərçivəsində verilən avadanlıqlar geri qaytarılırmı?

Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxsin fəaliyyətinin müqavilə müddəti ərzində monitorinqi aparılır və müqavilə müddətinin sonuna həmin şəxsin fəaliyyəti təqdim edilmiş biznes-plana uyğun olduqda, özünüməşğulluğun təşkili üçün verilmiş əmlak həmin şəxsin mülkiyyətinə verilir. Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxs ona "Məşğulluq haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunun 24.1.4-cü maddəsinə uyğun olaraq müqavilə əsasında verilmiş əmlakdan 1 (bir) il ərzində üzrlü səbəb olmadan istifadə etmədikdə, həmin əmlakı və yaxud onun dəyərini əmlak qaytarılan vaxt müəyyən edilmiş bazar qiymətinə uyğun olaraq Dövlət Məşğulluq Agentliyinin hesabına qaytarır.

 

Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxs ona verilən əmlakdan 1 (bir) il ərzində üzrsüz səbəbdən istifadə etmədikdə hansı tədbir görülür?

Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxs ona müqavilə əsasında verilmiş əmlakdan 1 (bir) il ərzində üzrlü səbəb olmadan istifadə etmədikdə, həmin əmlakı və yaxud onun dəyərini Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən əmlak qaytarılan vaxt müəyyən edilmiş bazar qiymətinə uyğun olaraq Dövlət Məşğulluq Agentliyinə qaytarır.

 

Özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində verilmiş material,avadanlıq və əmlak tələf (kənd təsərrüfatı üzrə) olduqda, xarab və ya nasaz (istehsal-xidmət istiqamətləri üzrə) olduqda nə etməli?     

Dərhal Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Məşğulluq Mərkəzinin Struktur bölməsinə və ya DOST Mərkəzlərinə məlumat verilməlidir.

 

İstehsal və xidmət sahələri üzrə müraciət etmiş şəxsin müraciət etdiyi anda əmlakı istifadə etmək üçün yeri, habelə özünüməşğulluğun təşkili üçün şəraiti olmadığı halda hansı qərar verilir?   

Şəxs əmlakı təhvil aldıqdan sonra müvafiq şəraiti təmin edəcəyi barədə yazılı iltizamı imzalayır.

 

2022-ci ildə özünüməşğulluğa cəlb ediləcək şəxslərin sayı və özünüməşğulluq istiqamətləri: